dzień

1. Ciche dni «dni, podczas których skłóceni małżonkowie nie odzywają się do siebie»: Czasami sam zaczynałem dostrzegać, że coś jest ze mną nie tak: kolejna zmiana zakładu pracy, bo z poprzedniego zwolniono mnie dyscyplinarnie; w rodzinie coraz częściej ciche dni (...). A. Dodziuk, W. Kamecki, Matnia.

2. Dni otwarte «okres, w czasie którego zainteresowani mogą zapoznać się z uczelnią, zakładem pracy itp. i uzyskać potrzebne informacje»: W przyszłym tygodniu na uniwersytecie rozpoczną się dni otwarte. Życie 09/03/2000.

3. Do sądnego dnia «bardzo długo, w nieskończoność»: Możesz sobie gadać do sądnego dnia. W. Myśliwski, Pałac.

4. Dzień i noc; dniem i nocą; dniami i nocami «jednym ciągiem, bez przerw, bezustannie»: Zdarzało mu się maszerować dniami i nocami, naprzód, wciąż na wschód za wrogiem uciekającym. S. Żeromski, Przedwiośnie.

5. Dzień w dzień; dzień po dniu «stale, regularnie»: (...) należę do ludzi, którzy biorą czasem książkę do ręki, a gazetę czytają dzień w dzień. T. Różewicz, Opowiadania.

6. Na dniach «w ciągu najbliższych dni, niedługo»: (...) zakwitły kasztany nad rzeką, a na dniach powinna zakwitnąć japońska czereśnia. H. Krall, Taniec.

7. Na dzień dobry «na początek, w momencie spotkania kogoś lub rozpoczęcia czegoś»: Górale na dzień dobry dali nam po szklance spirytusu bez popitki. Całe towarzystwo leżało potem nieprzytomne (...). CKM 5/2001.

8. Nie znać dnia ani godziny

a) «nie wiedzieć, kiedy coś nastąpi»: Nikt nie zna dnia ani godziny. Tak jak starożytni Egipcjanie, powinniśmy stale myśleć o śmierci, szykować się do niej. T. Mirkowicz, Pielgrzymka.

b) «nie mieć chwili spokoju»: (...) czując się niepewni i zagrożeni, nie znając teraz dnia ani godziny, połączeni wspólną niewygodą i strachem, zaczynają (...) spiskować, podjudzać do buntów (...). R. Kapuściński, Cesarz.

9. Podobny jak dzień do nocy «zupełnie niepodobny»: (...) rodzone siostry, a podobne jak dzień do nocy. Roz bezp 1999.

10. Sądny dzień «wielkie zamieszanie, rozgardiasz, chaos»: Wszyscy krzyczą naraz, nic nie słychać i robi się sądny dzień (...). B. Wojdowski, Chleb.

11. Szukać wczorajszego dnia «szukać nie wiadomo czego, błąkać się bez celu»: (...) co tak łazisz bez celu, szukasz wczorajszego dnia? Roz bezp 2000.

12. W biały dzień «nie kryjąc się z niczym, jawnie, otwarcie»: Uliczni rozbójnicy rozwydrzyli się do tego stopnia, że napadają w biały dzień, na oczach wielu świadków. ŻW 08/01/2002.

13. Z dnia na dzień

a) «stopniowo»: Z dnia na dzień pogarszała się sytuacja militarna Polski. Klęska stawała się coraz bardziej realna (...). Polityka 33/2000.

b) «nagle, szybko»: O przeciekach najczęściej dowiadujemy się przed terminem egzaminów, można więc jeszcze zmienić tematy, nawet z dnia na dzień (...). Wprost 914/2000.

Barowy dzień zob. barowy.

(Być) cały dzień na nogach zob. noga 4.

Czyjeś dni są policzone zob. godzina 2.

Do białego dnia zob. biały 2.

Dokonać dni zob. dokonać.

Jak w pierwszym dniu stworzenia zob. stworzenie.

Liczyć dni i godziny do czegoś zob. liczyć.

Rozbój w biały dzień zob. rozbój.

Ubyło dnia zob. ubyć 1.

Z nocy robić dzień zob. noc 3.

Żyć dniem jutrzejszym zob. żyć 5.

Żyć, życie z dnia na dzień, żyć dniem dzisiejszym zob. żyć 12.